Bociany (łac. Sykonia)

Bociany (łac. Сiconia) to rodzaj o dość dużych rozmiarach ciała, tak zwane ptaki bagienne. Wszyscy przedstawiciele tego rodzaju, zgodnie z ustaloną klasyfikacją naukową, należą do rzędu Ankle lub Stork, a także do rodziny Bocian.

Opis bociana

Przedstawiciele rodzaju Bociany charakteryzują się obecnością długich i gołych nóg, pokrytych siateczkową skórą. Ptak ma długi, prosty i zwężający się dziób. Krótkie przednie palce są połączone ze sobą szeroką membraną do pływania i mają różowawe pazury. W okolicy głowy i szyi w niektórych miejscach skóra jest całkowicie goła.

Wygląd zewnętrzny

Cechy zewnętrzne są całkowicie spowodowane specyficznymi cechami bocianów:

• U bociana czarnego górna część ciała pokryta jest czarnymi piórami o zielonkawo-czerwonym odcieniu, a pióro białe znajduje się w dolnej części. Klatka piersiowa zwieńczona dość grubymi i wyraźnie kudłatymi piórami, przypominającymi nieco futrzany kołnierz;
• Bocian białobrzuchy charakteryzuje się głównie czarnym ubarwieniem, a także czysto białymi podskrzydłami i pierś. Nogi bociana tego gatunku są czerwone, a dziób szary. Skóra wokół oczu ma kolor czerwony, ale wraz z nadejściem sezonu godowego nabiera charakterystycznego niebieskiego koloru;
• Bocian białoszyi ma na głowie charakterystyczną czarną czapkę, a od szyi (z tyłu głowy) do przedniej strefy klatki piersiowej występuje puszyste białe upierzenie. Reszta upierzenia jest przeważnie czarna z czerwonawym odcieniem wokół ramion. Białe pióra występują na brzuchu iw dolnej części ogona, natomiast pióra okrywowe charakteryzują się ciemnozielonym kolorem;
• Bocian malajski z wełnistą szyją ma czarno-białe upierzenie główne i czerwony dziób. Skóra twarzy bez piór, koloru pomarańczowego, z żółtawymi kręgami wokół oczu. Pióra dorosłych i młodocianych poza sezonem lęgowym mają skromniejsze, rustykalne ubarwienie;
• Bocian amerykański charakteryzuje się głównie białym upierzeniem z piórami ogona i czarnym rozwidlonym ogonem. Gatunek wyróżnia się niebieskoszarym dziobem z pomarańczowo-czerwonymi skórzastymi łatami wokół oczu i tęczówką o czysto białym zabarwieniu;
• Bociany białe mają charakterystyczne białe upierzenie z czarnymi końcówkami na skrzydłach, długą szyję, a także długi i cienki czerwony dziób, długie i czerwonawe nogi. Ze względu na czarniawe ubarwienie ze złożonymi skrzydłami ptak ten na terenie Ukrainy został nazwany „czarnonosem”.

Rzadkie bociany dalekowschodnie przypominają wyglądem bociana białego, ale mają mocniejszy czarny dziób i nogi, które mają jaskrawoczerwone ubarwienie. Wokół oczu przedstawicieli tego gatunku znajduje się czerwona, pierzasta skóra. Pisklęta mają białe pióra i czerwono-pomarańczowy dziób.

Charakter i styl życia

Bardzo pospolite bociany białe są mieszkańcami nisko położonych łąk i często osiedlają się na terenach podmokłych, a także często wybierają obszary do gniazdowania w pobliżu siedzib ludzkich. Szukając pożywienia, bociany spokojnie i powoli chodzą po okolicy, ale gdy widzą swoją zdobycz, szybko podbiegają i szybko ją chwytają.

To interesujące! Komunikację głosową zastąpiło klikanie dziobem, w którym bocian odchyla głowę do tyłu i odciąga język do tyłu, wzmacniając w ten sposób dźwięk przez dobrze rezonującą jamę ustną.

Bociany dalekowschodnie żyją również w pobliżu zbiorników wodnych i miejsc wilgotnych, ale główna różnica między stylem życia tego gatunku a bociana białego polega na wyborze gniazd w miejscach najbardziej odległych i trudno dostępnych, z dala od osiedli mieszkaniowych.

Ile żyje bocianów

Średnia długość życia różnych przedstawicieli rodzaju Bociany zależy bezpośrednio od cech gatunku i jego siedliska. Bociany białe są w stanie żyć w warunkach naturalnych przez około dwadzieścia lat, ale z zastrzeżeniem zasad trzymania w niewoli wskaźnik ten jest często znacznie wyższy.

Wielu przedstawicieli bocianów dalekowschodnich w niewoli przetrwało nawet pół wieku. Według obserwacji maksymalna średnia długość życia bociana czarnego w niewoli może wynosić trzy dekady, ale w warunkach naturalnych wskaźnik ten rzadko przekracza szesnaście lat.

Gatunki bocianów

Obecnie istnieje kilka gatunków przedstawicieli rodzaju Bociany:

• Bocian czarny (Сiconia nigra) - dość duży ptak, wyróżniający się oryginalnym kolorem upierzenia. Wysokość nie przekracza 110-112 cm przy średniej wadze 3,0 kg i rozpiętości skrzydeł 150-155 cm;
• Bocian białobrzuchy (Сiconia abdimii) - stosunkowo mały ptak, nie dłuższy niż 72-74 cm i ważący do jednego kilograma;
• Bocian białoszyi (Сiconia eriscopus) - średniej wielkości przedstawiciel rodzaju Bociany, o długości ciała w zakresie 80-90 cm;
• Malajskie bociany o wełnianej szyi (Сiconia stormi) - rzadki gatunek z rodziny bocianów o długości ciała nie większej niż 75-91 cm;
• Bocian amerykański (Сiconia maguari) - południowoamerykański przedstawiciel rodziny Bocian, charakteryzujący się długością ciała 90 cm, rozpiętością skrzydeł nie większą niż 115-120 cm i średnią wagą 3,4-3,5 kg;
• Bociany białe (Сiconia сiconia) - duże ptaki brodzące o maksymalnym wzroście co najmniej 1,0-1,25 m przy rozpiętości skrzydeł 15,5-2,0 m i masie ciała 3,9-4,0 kg.

To interesujące! Wizerunek bociana jest dość rozpowszechniony w heraldyce, a obecność takiego upierzonego na herbie symbolizuje roztropność i czujność.

Do kategorii bardzo rzadkich przedstawicieli rodzaju należą niezbyt duże bociany dalekowschodnie, znane również jako bociany czarnodzioby lub bociany chińskie.

Siedlisko, siedliska

W Europie żyje kilka gatunków należących do rodzaju Bocian: Black Stork (C. nigra) i bocian biały (C. alba). Gatunki te należą do kategorii ptaków wędrownych, które pojawiają się w Europie Środkowej od lutego do marca. Na terytorium Anglii w ogóle nie znaleziono przedstawicieli gatunku.

Bociany białobrzuchy żyją w Afryce, od Etiopii po Afrykę Południową, a bociany białoszyje występują tylko w Indochinach i Indiach, na Filipinach i w tropikach Afryki, na wyspie Jawa. Na Sumatrze i Borneo pospolite są bociany malajskie z wełnianą szyją, występują w południowej Tajlandii, zachodniej Malezji, a także w Brunei. Ptak preferuje nietknięte biotopy słodkowodne z przylegającymi do nich nisko położonymi strefami leśnymi, a także osiedla się w pobliżu rzek lub na terenach zalewowych.

To interesujące! Populacja znajduje się w Korei Północnej i północno-wschodnich Chinach, a także w Mongolii. Na zimę gatunek szkolny leci na południe i południowy wschód od Chin, gdzie zamieszkuje tereny wilgotne w postaci płytkich zbiorników wodnych i pól ryżowych.

Amerykańskie bociany żyją obecnie w Ameryce Południowej i we wschodniej części Wenezueli, aż po Argentynę, gdzie wolą zamieszkiwać bardzo wilgotne tereny i grunty rolne. Obszar występowania bociana dalekowschodniego jest reprezentowany głównie przez terytorium naszego kraju, w tym terytorium Dalekiego Wschodu, gdzie Primorye i Priamurye, dorzecza Amuru, Zeya i Ussuri są sklasyfikowane jako siedliska.

Dieta bociana

Ofiarami bociana amerykańskiego są najczęściej ryby i żaby, raki i drobne gryzonie, węże i owady wodne, a także niektóre bezkręgowce. Bociany białe jedzą:

• małe kręgowce;
• różne bezkręgowce;
• żaby i ropuchy;
• węże i węże;
• duże szarańcze i koniki polne;
• dżdżownice;
• chrząszcze niedźwiedzie i majowe;
• martwe lub chore małe ryby;
• niezbyt duże jaszczurki;
• ssaki w postaci myszy i szczurów, krety, zające, swistaki oraz pieski preriowe;
• małe ptaki.

Bociany białobrzuchy żywią się głównie gąsienicami i szarańczą, a także wykorzystują jako pokarm inne dość duże owady. Bociany białoszyi są najczęściej spotykane na terenach parkowych lub w pobliżu zbiorników wodnych, gdzie aktywnie eksterminują ryby, żaby i ropuchy, węże i jaszczurki, a także aktywnie żywią się niektórymi bezkręgowcami.

Reprodukcja i potomstwo

Początkowo wszyscy przedstawiciele rzędu Bocianów lub Bocianów z rodziny Bocianów, gnieździli się głównie na drzewach, w pobliżu mieszkania człowieka, gdzie zbudowali bardzo duże gniazdo z gałęzi, których waga mogła wynosić kilka centów. Następnie takie ptaki zaczęły aktywnie wykorzystywać dachy budynków mieszkalnych lub innych budynków do tworzenia gniazda. Obecnie bociany coraz częściej gniazdują na słupach linii wysokiego napięcia i rurach fabrycznych. Gniazdo stworzone przez bociana może służyć jako upierzone schronienie dla lęgowego potomstwa przez kilka lat.

Samiec bociana przybywa na miejsca lęgowe kilka dni wcześniej niż pojawiają się tam samice tego gatunku. Ptaki przylatują na terytorium naszego kraju pod koniec marca lub na początku kwietnia. Samiec jako pierwsza samica, która pojawi się w pobliżu gniazda, będzie uważał za własną, ale bardzo często kilka samic walczy o prawo do urodzenia potomstwa. Samiec bociana opiekuje się wybraną samicą, wydając dziobem dość częste i głośne klikanie. Podobne dźwięki wydaje samiec przy zbliżaniu się do gniazda obcego samca, po czym właściciel gniazda za pomocą dzioba atakuje i uderza wroga.

W zależności od gatunku liczba składanych jaj może wahać się od dwóch do siedmiu, ale najczęściej jest to od dwóch do pięciu. Bocianie jaja pokryte są białą skorupką i wysiadują razem para. Z reguły samce wysiadują potomstwo w ciągu dnia, a samice - wyłącznie w nocy. W procesie zmiany kur lęgowych ptaki wydają specjalne stukanie dziobami i używają rytualnych póz.

Inkubacja trwa nieco ponad miesiąc, po czym z jaj wylęgają się widzące, ale zupełnie bezradne pisklęta. Po raz pierwszy wyklute pisklęta bocianów żywią się głównie dżdżownicami, które są aktywnie wyrzucane z gardeł rodziców. Dojrzałe pisklęta potrafią samodzielnie pobierać pokarm bezpośrednio z dzioba rodzica.

To interesujące! Najstarsze jest obecnie gniazdo bocianie, które zostało zbudowane przez ptaki tego gatunku na wieży znajdującej się we wschodnich Niemczech, a od 1549 do 1930 służyło jako domek dla ptaków.

Dorosłe ptaki czujnie śledzą i monitorują zachowanie i zdrowie całego potomstwa, więc zbyt słabe lub chore pisklęta są bezlitośnie wyrzucane z gniazda. Około ośmiu tygodni po urodzeniu młode bociany po raz pierwszy startują pod okiem rodziców. Przez kolejne prawie dwa, a czasem nawet trzy tygodnie bociany te są karmione i uczone dobrego latania, doskonaląc swoje umiejętności latania, rodzice. Niemniej jednak bociany uzyskują pełną samodzielność w ostatniej dekadzie lata, po czym odlatują na zimę w ciepłe miejsca. Dorosłe bociany migrują na zimę około września. Ptaki osiągają dojrzałość płciową w wieku trzech lat, ale wolą gniazdować później, w wieku około sześciu lat.

Naturalni wrogowie

W warunkach naturalnych bociany nie mają zbyt wielu wrogów, co wynika ze stosunkowo dużych rozmiarów takich ptaków i ich gniazdowania na drzewach.

To interesujące! Ornitolodzy od dawna ustalili, że bociany czasami organizują rodzaj niezależnego czyszczenia populacji, podczas którego niszczą słabi i chorzy krewni.

Jednak ogólna liczebność wielu gatunków zmniejsza się w wyniku zmian krajobrazowych w siedliskach przyrodniczych, w tym osuszania bagien i zanieczyszczenia zbiorników wodnych. Pisklęta i dorosłe ptaki należące do gatunku bociana białego często giną na liniach energetycznych.

Populacja i status gatunku

Czarne bociany od dawna są wymienione w czerwona książka kilka krajów, w tym nasz kraj i Białoruś, Bułgaria, Tadżykistan i Uzbekistan, Ukraina i Kazachstan, Wołgograd i Saratów, a także region Iwanowo. Dziś bociany malajskie wełnianoszyje są również dość rzadkimi przedstawicielami rodziny bocianów, a ich ogólna populacja jest obecnie zagrożona całkowitym wyginięciem. W populacji jest nie więcej niż pięćset osobników. Bocian dalekowschodni, czyli bocian czarnodzioby, czy chiński, jest wymieniony w Czerwonej Księdze na terenie naszego kraju.

Mity o bocianach, znaki

Istnieje powszechna legenda, według której bociany przywożą dzieci i pomagają uzyskać dobre plony. Dlatego bociany były czczone przez mieszkańców wsi, a ludzie montowali na dachach koła od wozów, które pozwalały ptakom budować gniazda. Jeśli takie miejsce lęgowe, znajdujące się na dachu, zostało opuszczone przez ptaki, uważano, że na właściciela domu czekają wszelkiego rodzaju nieszczęścia, kłopoty i bezdzietność.

Film o bocianach